«Πρόσφυγες και χρυσός»

Την Κυριακή περίπου 40 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν έξω από ένα σταθμό του μετρό στο Μόντρεαλ για να διαδηλώσουν ενάντια στις απελάσεις προς την Γουινέα. Οι διαδηλωτές ζητούσαν από τον πρωθυπουργό Justin Trudeau να σταθεί στο ύψος της «Καλώς ήρθατε στο Καναδά 1» ρητορικής του και να επιτρέψει στους αιτούντες άσυλο πολίτες της μικρής χώρας της δυτικής Αφρικής να παραμείνουν στο Καναδά.

Μετά από μια de facto αναστολή απελάσεων μεταξύ 2013 και 2016, αιτήσεις ασύλου ανθρώπων από την Γουινέα απορρίπτονται μαζικά από το Δεκέμβριο. Σύμφωνα με την Επιτροπή για Προσφυγές και Μετανάστες, σε 10 άτομα από την Γουινέα απορρίφθηκαν οι αιτήσεις ασύλου τους από τις 30 Ιουνίου. Εξήντα τρεις ακόμη από την εξαθλιωμένη χώρα είναι σε αναμονή εξέτασης του αιτήματος.

Οι οργανωτές της συγκέντρωσης, ανέφεραν την εκμετάλλευση από τις επιχειρήσεις του Καναδά του πλούσιου σε ορυκτά κράτος ως επιχείρημα γιατί πρέπει να επιτραπεί η παραμονή στους αιτούντες άσυλο. Φυσικά έχει συνεισφέρει αυτή εδώ η χώρα, με μια σειρά από τρόπους, στην εξαθλίωση που οδηγεί τους κατοίκους της Γουινέας να αναζητήσουν καλύτερη ζωή αλλού.

Μια δεκαριά καναδικές εταιρείες 2 εξόρυξης λειτουργούν στη μικρή χώρα της Δυτικής Αφρικής και για την ενίσχυση της θέσης τους η Οττάβα, υπέγραψε Διεθνή Επενδυτική Συμφωνία με την Γουινέα το 2015 3. Τουλάχιστον δύο καναδικές εταιρείες εξόρυξης έχουν προκαλέσει σημαντικές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεων στη Γουινέα.

Όσοι ζουν κοντά στο ορυχείο της SEMAFO στο Κινιέρο, έγραφε το Guinea News το 2014, πίστευαν πως «η καναδική εταιρεία έφερε περισσότερα δεινά από οφέλη». Το 2008 ο στρατός σκότωσε τρεις μικρορύχους σε μια προσπάθεια να τους διώξει από το ορυχείο της εταιρείας στην νοτιοανατολική Γουινέα. Η υπηρεσία του BBC για την Αφρική ανέφερε πως «οι στρατιώτες πυροβόλησαν μια γυναίκα από κοντινή απόσταση, έκαψαν ένα μωρό και στον πανικό μια άλλη γυναίκα με το μωρό της έπεσαν σε ένα φρεάτιο εξόρυξης χρυσού και ένας άνδρας τραυματίστηκε θανάσιμα στη προσπάθεια του να φύγει μακριά από τους στρατιώτες». Θεωρώντας υπεύθυνη την εταιρεία από το Μόντρεαλ για τους σκοτωμούς, οι ντόπιοι κατέστρεψαν τον εξοπλισμό της.

Τον Σεπτέμβριο του 2011 ξέσπασαν ξανά διαδηλώσεις μετά την μη πρόσληψη ντόπιων νέων στο ορυχείο και την κατάργηση μιας επιτροπής που επένδυε χρήματα για την ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας. Οι διαδηλωτές επιτέθηκαν στις εγκαταστάσεις της SEMAFO, προκαλώντας ζημιές εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων4. Μερικοί επιτέθηκαν και σε λεωφορείο που μετέφερε υπαλλήλους της εταιρείας, ωθώντας τις αρχές να στείλουν όλους τους αλλοδαπούς εργαζόμενους στο Μπαμόκο στο γειτονικό Μάλι.

Το 2014 η Comité Technique de Revue des Titres et Conventions Miniers της Γουινέας κατέληξε πως η εταιρεία από το Μόντρεαλ έχει αποφύγει την πληρωμή 9,6 εκατομμυρίων δολαρίων σε φόρους. Η Τεχνική Επιτροπή ανακάλυψε επίσης πως η εταιρεία «δεν παρουσίασε λεπτομερείς μελέτες βιωσιμότητας» και δεν ήταν «σε συμφωνία με τους νέους κανόνες του μεταλλευτικού κώδικα του 2011». Η Τεχνική Επιτροπή πρότεινε να επιβληθεί πρόστιμο στην SEMAFO και την αφαίρεση των μεταλλευτικών δικαιωμάτων της στη χώρα. Αργότερα εκείνη τη χρονιά η SEMAFO πούλησε το ορυχείο στο Κινιέρο.

Τα καναδικά εξορυκτικά συμφέροντα στη χώρα χρονολογούνται από την περίοδο της αποικιοκρατίας. Το 1916 η Alcan με έδρα το Μόντρεαλ άρχισε να εξερευνά στην Γουινέα και περίπου δέκα χρόνια αργότερα άρχισε εργασίες μέσω μιας γαλλικής θυγατρικής. Το 1938 η Alcan έθεσε σε λειτουργία ένα ορυχείο βωξίτη στη νήσο Ταμάρα στο σύμπλεγμα των Νησιών Λος. (Το 1904 το Λονδίνο έδωσε το νησί και κάποιες άλλες αφρικανικές περιοχές στη Γαλλία σε αντάλλαγμα για την παραίτηση της από τα αλιευτικά δικαιώματα στη νησί της Νέας Γης και το ηπειρωτικό εμπόριο μπακαλιάρου5). Για την κατασκευή μιας προβλήτας στο νησί, κοντά στην ακτή του Κονακρί, η καναδική εταιρεία στράφηκε στο αποικιακό ποινικό σύστημα, με τους περισσότερους από τους 170 που αναγκάστηκαν να εργαστούν να προέρχονται από την τοπική φυλακή.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα η Alcan άνοιξαν ένα σύγχρονο εργοστάσιο στο νησί για να εφοδιάζει τα χυτήρια της στο Κεμπέκ. Στο βιβλίο Le Mines et la Recherche Miniére en Afrique Occidentale Française περιγράφει το νησί, στην αρχή της παραγωγής το 1951, λίγο έξω από την ακτή της Γουινέας ως «ένα καναδικό θύλακα». Η Alcan απασχόλησε περίπου 1200 εργάτες για την κατασκευή του εργοστασίου, με τους Αφρικανούς εργάτες να πληρώνονται 1200 φράγκα (20 δολάρια Καναδά) το μήνα.

Το 1953 ο διευθυντής των ορυχείων της Γαλλικής Δυτικής Αφρικής παραχώρησε στην Alcan αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας σε περισσότερα από 2000 τετραγωνικά χιλιόμετρα περιοχής στη Δυτική Γουινέα. Η εταιρεία ανακάλυψε ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα βωξίτη στο κόσμο στην περιοχή του Μποκέ. Κατά την διάρκεια επίσκεψης στις αποικίες της Γαλλίας στην Δυτική Αφρική, ο Καναδός πρέσβης στη Γαλλία, Jean Désy επιθεώρησε το υπό δημιουργία ορυχείο στο Μποκέ.

Μετά την ανεξαρτησία της Γουινέας το 1958 το έργο στο Μποκέ έγινε σημείο προστριβών. Τον Ιανουάριο του 1961 οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε απεργία μιας εβδομάδας απαιτώντας την απόλυση περίπου δέκα λευκών διευθυντών. Αργότερα την ίδια χρονιά το ορυχείο εθνικοποιήθηκε. Η Bonnie K. Campbell στο Negotiating the Bauxite/Aluminium Sector under Narrowing Constraints σημειώνει, «το Νοέμβριο του 1961, η κυβέρνηση πήρε την κυριότητα των ορυχείων στο Μποκέ και την Κάσσα λόγω της αποτυχίας της ιδιωτικής εταιρείας Les Bauxites du Midi (100% θυγατρική της Alcan) να τηρήσει τη συμφωνία για την μετατροπή εκεί του βωξίτη σε αλουμίνα ως το 1964». Όταν η κυβέρνηση ακύρωσε το συμβόλαιο της, η Alcan μετέφερε παρανόμως φυγάδευσε εταιρικά έγγραφα έξω από τη Γουινέα.

Η Alcan (πλέον Rio Tinto Alcan) διατηρεί μια παρουσία στη χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα βωξίτη στο κόσμο. Ενώ η Γουινέα έχει εξορύξει σημαντικές ποσότητες από το ορυκτό, αυτό έχει μετατραπεί σε αλουμίνιο αλλού6.

Αν και δεν εξορύσσετε βωξίτης στον Καναδά, η χώρα είναι εδώ και πολλά χρόνια ανάμεσα στους μεγαλύτερους παραγωγούς του πολύτιμου μετάλλου7. Εξαρτημένα από την φτηνή ηλεκτρική ενέργεια από φράγματα χτισμένα σε γη ιθαγενών, τα χυτήρια του Κεμπέκ έχουν λιώσει σημαντικές ποσότητες βωξίτη από τη Γουινέα8. Ο διαχωρισμός βωξίτη/αλουμίνιο και εξόρυξη/παραγωγή, παραδοσιακά αντανακλά μια ακραία ιεραρχική παγκόσμια οικονομία – διαμορφωμένη από το διατλαντικό δουλεμπόριο, την Ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, δομική προσαρμογή κλπ. – στην οποία οι φτωχοί παρέχουν τα ορυκτά και αυτοί στη κορυφή προσθέτουν την προστιθέμενη αξία.

Η εκμετάλλευση των πόρων της Γουινέας με αυτό το τρόπο ξεκάθαρα ωφέλησε τις καναδικές εταιρείες και δημιούργησε δουλειές σε αυτή τη χώρα παρά στο μέρος που έγινε η εξόρυξη του βωξίτη.

Για αυτό η απάντηση στην ερώτηση στην αρχή του άρθρου είναι ναι. Ο ρόλος της Οττάβα στη διαμόρφωση του ιεραρχικού διεθνούς οικονομικού συστήματος και η απόσπαση των φυσικών πόρων της Γουινέας, αποτελούν παράγοντες που οφείλουν και πρέπει να συνυπολογίζονται στην εξέταση κάθε αιτήματος ατόμου από την Γουινέα για άσυλο στη χώρα.

ΠΗΓΕΣ

1.montrealgazette.com
2.rncan.gc.ca
3.investmentpolicyhub
4.reuters
5.journals
6.dw.com
7.wikipedia
8.lapresse

Ο Yves Engler είναι συγγραφέας και ακτιβιστής που ζει στο Μόντρεαλ.
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Znet και geniusloci2017.
Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.