«Η μέρα που καθιερώθηκε η επέτειος της 25ης Μαρτίου», κείμενο του Λάζαρου Λασκαρίδη

«Επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίου Εκπαιδεύσεως Γραμματείας, θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Έλληνα, διό την εν αυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγιας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος, διό την κατ’ αυτήν έναρξιν του υπέρ ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής και διατάττομεν την διαληφθεισαν Γραμματείαν να δημοσίευση και ενεργήση το παρόν Διάταγμα».

Με αυτό το Βασιλικό Διάταγμα που φέρει τον αριθμό 980 και εκδόθηκε στις 15 Μαρτίου 1838 (αλλά περιέργως δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, παρά μόνο στον Τύπο) καθιερώθηκε η 25^η Μαρτίου ως επίσημη εθνική εορτή.

Το Διάταγμα φέρει την υπογραφή του Όθωνα, ο οποίος εκείνη την περίοδο, και συγκεκριμένα από τις 8 Δεκεμβρίου 1837 μέχρι τις 24 Ιουνίου 1841, εκτός από βασιλιάς ήταν και πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου -δηλαδή, πρωθυπουργός- ενώ ο εισηγητής ήταν ο αρμόδιος γραμματέας (υπουργός) Εσωτερικών, Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, Γεώργιος Γλαράκης. Οι σχετικές συζητήσεις, πάντως, είχαν ξεκινήσει τουλάχιστον τρία χρόνια νωρίτερα και η πατρότητα της ιδέας διεκδικήθηκε, στη συνέχεια από σειρά επιφανών (πολιτικών και πνευματικών) προσώπων, όπως ο άλλοτε γραμματέας Εσωτερικών –πρώην και μετέπειτα πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου- Ιωάννης Κωλέττης, ο δήμαρχος Αθηναίων Δημήτριος Καλλιφρονάς και ο ρομαντικός πεζογράφος Παναγιώτης Σούτσος.

Η ημερομηνία αυτή, βάσει και του μεγάλου θρησκευτικού συμβολισμού της (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου) είχε αρχίσει σε κάποιες περιοχές-όπως εκείνες της Πελοποννήσου- να καθιερώνεται νωρίτερα. Είναι ενδεικτική και συμβολική, παρά πραγματική.

Πλατεία…Κήπων της μικρής Αθήνας

Πάντως, Παρασκευή ήταν η 25^η Μαρτίου 1821, ίδια μέρα έπεσε και η 25^η Μαρτίου 1838,ενώ και στις δύο σημειώθηκε ένα μικρό ψιλόβροχο!

Στο επίκεντρο του εορτασμού βρέθηκε, όπως ήταν λογικό, η νέα (3,5 ετών, τότε) πρωτεύουσα Αθήνα, στην οποία η εικόνα ήταν εντελώς διαφορετική από εκείνη των χρόνων που ακολούθησαν. Αρκεί ν’ αναλογιστούμε ότι όταν έγινε πρωτεύουσα απαριθμούσε μόλις 7.177 κατοίκους ενώ στη χρονολογία που εξετάζουμε (1838) ο συνολικός πληθυσμός της Αττικής και της Βοιωτίας που αποτελούσαν ενιαίο Νομό, ήταν 61.978 άνθρωποι.

Ο εορτασμός ξεκίνησε κατά τη δύση του ηλίου, της παραμονής, όταν 21 κανονιοβολισμοί ακούστηκαν σε ολόκληρη την πόλη από το λόφο του Λυκαβηττού κι άλλοι τόσοι στην ανατολή της επομένης-επίσημης μέρας. Λίγο πριν από τις 9 το πρωί, άμαξα με άλογα παρέλαβε το βασιλικό ζεύγος Όθωνα και Αμαλίας από την προσωρινή κατοικία τους, στην πλατεία Κλαυθμώνος, η οποία τότε ονομαζόταν πλατεία Κήπων, λίγο αργότερα 25^ης Μαρτίου και από το 1878 όπως τη γνωρίζουμε όλοι. Το κτίριο δε διασώζεται και στεγάζει σήμερα το «Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Ευταξία-Βούρου».

Ο επίσκοπος του Αθ. Διάκου

Με φουστανέλα εμφανίστηκε ο βασιλιάς, με την αντίστοιχη γυναικεία παραδοσιακή ενδυμασία η βασίλισσα και στις 9 ακριβώς ξεκίνησε η δοξολογία στον Ναό της Αγίας Ειρήνης στην Αιόλου (που εθεωρείτο ως ο Μητροπολιτικός) αλλά δεν είχε τη σημερινή του μορφή, την οποία έλαβε δώδεκα χρόνια μετά. Της δοξολογίας χοροστάτησε ο Νεόφυτος Μεταξάς, μητροπολίτης Αθηνών και πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου, τίτλους που έφερε μέχρι τον σε βαθύ γήρας θάνατό του, το 1861, σε ηλικία που εκπλήσσει ακόμα και στις μέρες μας, αυτής των 99 ετών! Ήταν ένας από τους εκείνους  που, στις 27 Μαρτίου 1821, ως επίσκοπος Ταλαντίου τότε, είχαν ευλογήσει την έναρξη της (υπό τον Αθανάσιο Διάκο) Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα, από τη Μονή του Οσίου Λουκά στη Λειβαδιά.

Με νταούλι και ζουρνά

Κι όπως κατέγραψε ο λόγιος και μετέπειτα υπουργός και πρόεδρος της Βουλής, Ρήγας Παλαμήδης (αγγελιαφόρος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στη μάχη του Βαλτετσίου) «η τελετή εγένετο μεθ’ όλης της πομπής και επισημότητας- είχον δε συνέλθει ενταύθα άπασαι σχεδόν αϊ δημοτικοί αρχαί της Αττικής και πλήθος λαού των περιχώρων μετά των σημαιών, όπλων και τύμπανων ώστε η πόλις των Αθηνών παριστά μέχρι της εσπέρας της επιούσης το θέαμα μεγαλοπρεπούς και τερπνής πανηγύρεως, εν πλήρει τάξει και ησυχία τελούμενης».

Τη δοξολογία (κατά τη διάρκεια της οποίας ηχούσαν άλλοι -25 αυτή τη φορά, για να συμβολίσουν την ημέρα της εορτής- κανονιοβολισμοί) διαδέχθηκε η πανηγυρική εκδήλωση στην πλατεία Κήπων. Εκεί ο Όθωνας και η Αμαλία που επέβαιναν στη βασιλική άμαξα, συνοδεύονταν από λαϊκούς οργανοπαίκτες (με νταούλια και ζουρνάδες) ενώ ο Δήμος Αθηναίων είχε στήσει ένα τρόπαιο, σκελετό, στον οποίο κρεμόταν εν είδει σκιάχτρου  τουρκική στολή.

Το ψιλόβροχο που προαναφέραμε, που σημειώθηκε λίγο μετά το μεσημέρι, δεν στάθηκε ικανό να σταματήσει τον εορτασμό. Απλά τον μετρίασε κάπως, παρότι χορευτές παρέμειναν στην πλατεία. Το βράδυ, όμως, όλα έγιναν όπως προέβλεπε το πρόγραμμα. Φωταγωγήθηκαν για πρώτη φορά στην ελεύθερη Ελλάδα η Ακρόπολη και ο Λυκαβηττός ενώ στο εκκλησάκι του Άη Γιώργη στρατιωτικοί σχημάτισαν με φωτιές το σύμβολο του Σταυρού, κάτι που έγινε ορατό σε ολόκληρη την πόλη.

Οι μετέπειτα

Ο στρατιωτικός χαρακτήρας της επετείου, πήρε τη σημερινή του μορφή (παρέλαση) το 1875, επί βασιλείας Γεωργίου Α’ και πρωθυπουργίας Δημητρίου Βούλγαρη, του επονομαζόμενου Τζουμπέ. Μέχρι τότε η παρουσία του Στρατού ήταν εμφανής από τη διαδρομή του βασιλιά από τα ανάκτορα μέχρι την Εκκλησία και αντίστροφα. Οι δε μαθητικές παρελάσεις, καθιερώθηκαν πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη δικτατορία της 4^ης Αυγούστου. Μια και μόνη φορά, μέχρι τότε, είχαν παρελάσει μαθητές. Ήταν κατά τον εορτασμό της εθνικής επετείου, το 1924, όταν επί κυβερνήσεως Αλεξάνδρου Παπαναστασίου, ανακηρύχτηκε η Αβασίλευτη Δημοκρατία.